Những điều cần biết về Cholesterol máu

Cholesterol máu đóng một vai trò rất quan trọng đối với sức khỏe con người. Nó giúp cho sự hoạt động của màng tế bào sợi thần kinh, cần cho sự sản xuất một số hoocmôn như hoocmôn tuyến thượng thận, sinh dục…Trong cơ thể, cholesterol có từ 2 nguồn: từ trong cơ thể sản xuất ra và từ thức ăn. Cholesterol trong cơ thể được sản xuất ở gan 80%. Còn trong thức ăn, cholesterol có nhiều ở thịt, sữa, lòng đỏ trứng, phủ tạng động vật. Như vậy, cholesterol ở mức nhất định là cần thiết, cơ thể không thể thiếu. Ở người bình thường, hàm lượng cholesterol máu luôn hằng định, chỉ khi nó tăng quá cao mới gây bệnh. Trường hợp này gọi là tăng cholesterol máu mà dân gian gọi nôm na là “tăng mỡ máu”. Hiện tượng đó gây “xơ vữa động mạch”, làm hẹp mạch máu và là nguyên nhân chủ yếu của bệnh tim mạch. Sự vữa xơ động mạch xảy ra một cách từ từ đến nỗi ta có thể không hay biết gì về nó.

Cholesterol “xấu” và cholesterol “tốt”

Cholesterol không hòa tan trong máu. Do đó khi cholesterol lưu thông trong máu nó phải được bao quanh bằng một lớp áo protein hay còn gọi là lipoprotein. Có 2 loại lipoprotein quan trọng là lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL) và lipoprotein tỷ trọng cao (HDL). Cholesterol loại LDL chuyên chở hầu hết cholesterol của cơ thể. Khi có nhiều LDL trong máu, thành động mạch sẽ lắng đọng mỡ gây ra vữa xơ động mạch, do đó LDL được gọi là cholesterol “xấu”. Ngược lại HDL lại lấy cholesterol ra khỏi máu và ngăn chúng không xâm nhập vào thành động mạch, do đó HDL được gọi là cholesterol “tốt”.

Điều gì ảnh hưởng đến cholesterol ?

1. Khẩu phần:

Ăn nhiều chất béo động vật, ăn nhiều thực phẩm có nhiều cholesterol hay quá nhiều năng lượng sẽ làm tăng LDL và tăng cholesterol toàn phần, gây ra vữa xơ động mạch, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não… Vì thế để phòng chống tăng cholesterol “xấu”, bạn nên áp dụng một chế độ ăn như sau:

• Lượng cholesterol ăn vào nên dưới 300mg/ngày. Dùng dầu thực vật và mỡ động vật ở tỷ lệ cân đối, thích hợp cho từng lứa tuổi. Loại bỏ thức ăn nhiều mỡ, hạn chế ăn các phủ tạng động vật.
• Lượng đạm nên chiếm 12 – 15% tổng năng lượng của khẩu phần: thịt bò, gà nạc, thăn lợn, đậu đỗ. Nên ăn cá. Chú ý nên ăn kết hợp cả đạm thực vật và động vật.
• Chất đường bột: chiếm 60 – 70% tổng năng lượng của khẩu phần. Hạn chế ăn đường, mật, tối đa 10-20g/ngày. Sử dụng ngũ cốc kết hợp khoai củ.
• Tăng vitamin, chất khoáng, nguyên tố vi lượng, chất xơ chủ yếu ở rau, hoa quả, gạo, mỳ.

2. Tăng cân quá mức:

Chỉ số khối cơ thể (BMI) được khuyến cáo từ 18,5 đến 22,9. Từ 23 trở lên là dư thừa cân nặng, dẫn tới tăng cholesterol máu.

3. Thiếu vận động cơ thể:

Nên tăng hoạt động cơ thể sẽ làm tăng HDL và làm giảm LDL.

4. Di truyền:

Một số gen di truyền trong gia đình có thể chi phối cách tiêu hóa và xử lý cholesterol.

5. Tuổi và giới:

Cholesterol máu ở cả 2 giới bắt đầu tăng ở tuổi 20. Phụ nữ trước tuổi mãn kinh thường có mức cholesterol thấp hơn nam giới cùng tuổi. Sau mãn kinh, nồng độ LDL tăng và nguy cơ tim mạch cũng tăng theo.

6. Hút thuốc lá làm giảm HDL.

Đánh giá mức cholesterol máu: từ sau 20 tuổi, bạn nên kiểm tra mỡ máu mỗi năm 1 lần và từ sau 50 tuổi nên kiểm tra 6 tháng 1 lần cả cholesterol toàn phần, tryglyxerit, LDL, HDL. Dựa vào đó có thể tự điều chỉnh chế độ ăn, hoạt động thể lực và nếu cần phải được điều trị bằng thuốc đặc hiệu.

Cuối cùng, nếu việc điều chỉnh chế độ ăn uống và sinh hoạt không làm giảm lượng cholesterol máu thì bạn phải đi khám bác sĩ và sẽ được hướng dẫn dùng thuốc hạ cholesterol máu.

Hàm lượng cholesterol trong 100g thực phẩm ăn được

                                                                   BS. Phạm Thị Thục

                                    (Theo Đặc san Dinh dưỡng Sức khỏe và Đời sống số 4/2006)