Trong khuôn khổ hợp tác giữa Trung tâm Nông nghiệp Nhiệt đới Quốc tế (CIAT) và Viện Dinh dưỡng Quốc gia, ngày 11/9/2025, Viện Dinh dưỡng đã tổ chức buổi Sinh hoạt khoa học tháng 9 với chủ đề “Hệ thống lương thực - thực phẩm khu vực Đồng bằng sông Cửu Long”. Sự kiện nhằm nâng cao nhận thức và cập nhật kiến thức cho cán bộ ngành dinh dưỡng và các bên liên quan, đồng thời thúc đẩy cách tiếp cận hệ thống lương thực - thực phẩm (LTTP) trong giải quyết các thách thức dinh dưỡng hiện nay.

Buổi sinh hoạt thu hút sự tham gia của hơn 40 đại biểu đến từ Viện Dinh dưỡng Quốc gia, CIAT, Cục Kinh tế Hợp tác và Phát triển Nông thôn - Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Alive & Thrive, HealthBridge, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Hệ thống Nông nghiệp (CASRAD), Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch cùng nhiều cơ quan, tổ chức liên quan.

Ảnh: Thạc sỹ Vân Anh, Viện Dinh dưỡng 

Mở đầu chương trình, PGS.TS. Trương Tuyết Mai - Phó Viện trưởng, Viện Dinh dưỡng trình bày về “Kế hoạch hành động quốc gia chuyển đổi hệ thống LTTP minh bạch, trách nhiệm và bền vững ở Việt Nam đến năm 2030”. Bài phát biểu nêu rõ vai trò của các bộ, ban ngành khác nhau bao gồm Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Công thương và Bộ Y tế trong quá trình triển khai thực hiện kế hoạch trên. Đặc biệt, vai trò then chốt của Bộ Y tế và Viện Dinh dưỡng trong việc xây dựng hệ thống chỉ tiêu và khung theo dõi cho hệ thống LTTP ở cấp quốc gia, vùng kinh tế - xã hội và địa phương được nhấn mạnh.

PGS. TS Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng, Viện Dinh dưỡng 

Ảnh: Dương Thanh (CIAT)

Tiếp nối, TS. Tuấn Thị Mai Phương (Viện Dinh dưỡng) và ThS. Dương Thị Thanh (CIAT) giới thiệu Ấn phẩm Hệ thống LTTP khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, ấn phẩm đầu tiên về hệ thống LTTP được xây dựng cho một vùng kinh tế - xã hội ở Việt Nam. Với đặc thù vừa là trung tâm sản xuất lương thực lớn nhất cả nước, vừa là khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu, ấn phẩm đã tổng hợp dữ liệu và phân tích toàn diện về sản xuất, tiêu dùng, dinh dưỡng và sức khỏe tại vùng này.

Ths. Dương Thị Thanh (CIAT)

Ts. Tuấn Thị Mai Phương, Viện Dinh dưỡng

Ảnh: Bs. Đinh Thị Thanh Phượng (Viện Dinh dưỡng) & Dương Thanh (CIAT)

Báo cáo cho thấy, năm 2024, Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đạt sản lượng lúa 24,2 triệu tấn, chiếm 55,4% tổng sản lượng cả nước; sản lượng trái cây 4,3 triệu tấn, chiếm 60%; và sản lượng thủy sản khoảng 4,79 triệu tấn, chiếm 55,7% . ĐBSCL cũng giữ vai trò chủ đạo trong xuất khẩu nông sản, với 95% gạo, 65% thủy sản, 70% trái cây và 49% rau quả của cả nước . Đáng chú ý, khu vực này từng dẫn đầu cả nước về diện tích và sản lượng rau an toàn năm 2017, và đến năm 2021 vẫn nằm trong nhóm ba vùng sản xuất rau an toàn lớn nhất . Những con số trên khẳng định vai trò của ĐBSCL như “vựa lương thực – thực phẩm” lớn nhất cả nước, vừa đảm bảo an ninh lương thực, vừa đóng góp nguồn thu ngoại tệ quan trọng cho Việt Nam.

Tuy nhiên, song song với lợi thế về sản xuất quy mô lớn, chất lượng ổn định, đa dạng nhóm LTTP và đảm bảo an toàn, khu vực vẫn đối mặt với nhiều thách thức liên quan tới chế độ ăn và dinh dưỡng. Trong giai đoạn 2010-2020, ĐBSCL ghi nhận mức gia tăng thừa cân, béo phì ở cả trẻ em và người lớn cao nhất cả nước: ở trẻ em 5 – 19 tuổi tăng thêm 16,4%; ở nữ giới trưởng thành tăng 23,3 điểm phần trăm; và ở nam giới trưởng thành tăng 30,1 điểm phần trăm . Bên cạnh đó, điểm đa dạng trong khẩu phần ăn của hộ gia đình gần như không cải thiện qua các năm (2010: 9.7 điểm, 2020: 9.9 điểm) và thấp hơn so với các vùng kinh tế - xã hội khác . Tỷ lệ trẻ em 6-23 tháng tuổi ăn đủ nhóm thực phẩm và ăn đa dạng đủ bữa, cũng như điểm đa dạng khẩu phần ăn của phụ nữ đều có xu hướng giảm . Cùng với đó, các bệnh không lây nhiễm liên quan đến chế độ ăn tiếp tục là vấn đề đáng lo ngại. Số ca tăng huyết áp nguyên phát tại ĐBSCL tuy có xu hướng giảm từ 2016 đến 2020, nhưng khu vực này vẫn ghi nhận tỷ lệ cao nhất cả nước trong hầu hết các năm (2016: 1471 ca, cao nhất cả nước; 2020: 569 ca, chỉ sau khu vực Đông nam bộ) ; đồng thời, tỷ lệ đái tháo đường thai kỳ đang gia tăng và ở mức cao (17,1% vào năm 2023) . Ngoài ra, tỷ lệ di cư cao  và hạn chế trong cải thiện trình độ học vấn  trong thập kỷ qua cũng đặt ra yêu cầu cấp thiết cho các chính sách phát triển kinh tế - xã hội toàn diện hơn.

Tiếp nối phần trình bày, Ông Phan Văn Tấn, Phụ trách phòng Giảm nghèo và An sinh xã hội, Cục Kinh tế Hợp tác và Phát triển Nông thôn, chia sẻ về “Chương trình hành động Quốc gia Không còn nạn đói gắn với chuyển đổi hệ thống LTTP minh bạch, trách nhiệm và bền vững ở Việt Nam”. Ông nhấn mạnh vai trò của việc kết nối nông nghiệp với dinh dưỡng và giới thiệu Sổ tay hướng dẫn xây dựng dự án phát triển hệ thống LTTP đảm bảo đủ dinh dưỡng – tài liệu đồng phát triển bởi Cục Kinh tế Hợp tác và Phát triển Nông thôn, CIAT và Viện Dinh dưỡng. Đây là minh chứng cho nỗ lực hợp tác liên ngành, song vẫn cần tăng cường gắn kết hơn nữa để thúc đẩy chuyển đổi LTTP tại Việt Nam. 

Ông Phan Văn Tấn, Cục Kinh tế & Hợp tác Phát triển Nông thôn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường

Ảnh: Dương Thanh (CIAT)

Phần thảo luận diễn ra sôi nổi với nhiều ý kiến từ các tổ chức và chuyên gia, tập trung vào giải pháp tăng cường hợp tác đa ngành, thúc đẩy sự tham gia của thanh niên và phụ nữ, cũng như xây dựng lộ trình chuyển đổi hệ thống thực phẩm hướng tới chế độ ăn lành mạnh và bền vững.

Bà Phạm Thị Quỳnh Nga (WHO) nhấn mạnh cần cụ thể hóa các nhiệm vụ trong Kế hoạch hành động quốc gia về chuyển đổi LTTP, đồng thời rà soát hệ thống chính sách hiện hành để tìm ra cơ chế thực thi phù hợp. Bà Vũ Hoàng Dương (Alive & Thrive) và bà Lại Minh Châu (HealthBridge) đánh giá cao giá trị dữ liệu từ Ấn phẩm hệ thống LTTP khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, coi đây là nền tảng gợi mở nhiều câu hỏi và hướng nghiên cứu mới về dinh dưỡng và sức khỏe. Kết thúc phiên thảo luận, Bà Huỳnh Thị Thanh Tuyền – Trưởng nhóm Môi trường thực phẩm và hành vi người tiêu dùng, CIAT nhấn mạnh: “Để dịch chuyển hệ thống thực phẩm theo hướng bền vững, minh bạch và trách nhiệm, các ban ngành cần tìm điểm kết nối để cùng nhau hành động. Môi trường LTTP và chế độ ăn chính là lĩnh vực chung để các bên liên quan có thể bắt đầu hợp tác và hành động”.

Bà Huỳnh Thị Thanh Tuyền (CIAT)  

Bà Phạm Thị Quỳnh Nga (WHO)

Bà Vũ Hoàng Dương (Alive & Thrive)

Bà Lại Minh Châu (HealthBridge)

Ông Nguyễn Đình Anh Duy, Học viện Nông nghiệp Việt Nam 

Ảnh: Dương Thanh (CIAT)

Buổi sinh hoạt khoa học thường kỳ nằm trong chuỗi các hoạt động đưa chủ đề nông nghiệp gắn kết dinh dưỡng, góp phần thực hiện Quyết định 300/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt kế hoạch hành động quốc gia chuyển đổi hệ thống lương thực thực phẩm minh bạch, trách nhiệm và bền vững ở việt nam đến năm 2030. Nội dung được các đại biểu đánh giá cao và kỳ vọng sẽ mở ra nhiều cơ hội hợp tác, góp phần thúc đẩy hành động liên ngành nhằm cải thiện dinh dưỡng cho người dân Việt Nam trong thời gian tới.