A. TRƯỚC NGÀY UỐNG THUỐC1. Lập kế hoạch và triển khai công tác chuẩn bị- Lập kế hoạch tiến hành uống Vitamin A và tẩy giun cho trẻ để báo cáo với chính quyền địa phương.
- Phổ biến nội dung, cách tổ chức triển khai ngày uống thuốc đồng loạt ở xã cho các thành viên, ban văn hóa thông tin xã, hội phụ nữ xã.
- Tổ chức họp Ban chỉ đạo của xã và phổ biến nội dung tổ chức triển khai tới cộng tác viên, bộ phận thông tin của xã và các đoàn thể, phân công trách nhiệm cụ thể.
Nhiệm vụ của Trạm Y tế xã:Tập huấn lại cho các cán bộ y tế xã, y tế thôn bản, cán bộ phụ nữ, cô nuôi dạy trẻ về Vitamin A và thuốc tẩy giun, phương pháp điều trị (chỉ định, chống chỉ định, tác dụng đặc hiệu và tác dụng phụ của thuốc, cách theo dõi…).
Tập hợp danh sách, lập dự trù cơ số thuốc.
Nhiệm vụ của cộng tác viên, y tế thôn/ bản: Thống kê lập danh sách trẻ đầy đủ (Danh sách trẻ từ 6 – 60 tháng cho Vitamin A và từ 24 – 60 tháng cho thuốc tẩy giun) tính tới thời điểm cho uống nước. Danh sách trẻ được lập theo cụm uống Vitamin A và ghi luôn trên “Phiếu theo dõi uống Vitamin A và thuốc tẩy giun tại xã, phường”.
Thông báo hoặc gửi phiếu hẹn cho gia đình có trẻ đối tượng sau khi đã loại trừ các trường hợp chống chỉ định.
2. Cung cấp vật tư- Dự trù viên nang, mẫu biểu theo dõi và tài liệu truyền thông: Cách tính dự trù số thuốc (cho mỗi đợt 6 tháng) như sau:
- Số viên nang Vitamin A = (số trẻ 0 – 60 tháng) x 1,2
- Số viên thuốc tẩy giun (Albendazole 400 mg) = (số trẻ 24 – 60 tháng) x 1,1
- Phân phối viên nang, mẫu biểu theo dõi và tài liệu truyền thông: xong trước ngày triển khai uống thuốc ít nhất là một tuần.
3. Hoạt động truyền thông trước ngày cho uống thuốc liên tục trong một tuần trước ngày cho uống thuốc.Chuẩn bị băng rôn, khẩu hiệu treo dán ở gần các điểm uống thuốc.
Tiến hành truyền thông lưu động để khuyến khích bà mẹ và gia đình đưa trẻ đi uống Vitamin A và thuốc tẩy giun.
Truyền thông trên loa truyền thanh hoặc đài truyền hình địa phương về mục đích và việc cần thiết của bổ sung vi chất đặc biệt là cho trẻ uống Vitamin A và thuốc tẩy giun ở các điểm uống xã, phường.
Nội dung thông điệp cần nêu rõ đối tượng trẻ cần được uống Vitamin A và uống thuốc tẩy giun. Nêu được tác dụng của bổ sung Vitamin A và uống thuốc tẩy giun.
B. TRIỂN KHAI NGÀY UỐNG THUỐCBan chỉ đạo của xã có nhiệm vụ theo dõi, chỉ đạo mọi hoạt động.
Y tế xã chịu trách nhiệm về chuyên môn (chỉ định, chống chỉ định điều trị và theo dõi trong quá trình điều trị).
- Mỗi xã tổ chức uống thuốc từ 1 – 2 ngày và dành 1 ngày cuối cho uống vét.
Bố trí điểm uống thuốc: SƠ ĐỒ TỔ CHỨC TẠI CÁC ĐIỂM UỐNG THUỐC
Cách cho trẻ uống thuốc - Trước khi cho uống, cán bộ y tế hoặc người có trách nhiệm nhắc lại cho người đưa trẻ đi uống thuốc những điều cần thiết về tác dụng của viên nang Vitamin A và thuốc tẩy giun, cách sinh hoạt và theo dõi sau khi con em mình uống thuốc
- Nhân viên y tế trực tiếp cho trẻ uống thuốc ngay tại bàn.
- Cách cho trẻ uống thuốc tẩy giun: Với thuốc tẩy giun, để trẻ dễ uống, có thể nghiền và hòa tan thuốc trong 20 – 25ml nước đun sôi để nguội (có thể cho thêm chút đường) để trẻ dễ uống, đồng thời tránh cho trẻ khỏi bị hóc thuốc. Sau cùng cho trẻ tráng miệng bằng nước sôi để nguội. Nếu trẻ khóc nhổ thuốc ra, có thể bổ sung thêm lượng thuốc bị nhổ ra nhưng không được quá liều. Chú ý: không ép trẻ uống thuốc khi trẻ khóc.
- Cách cho trẻ uống Vitamin A:
- Đối với trẻ 6 – 12 tháng tuổi: Giữ viên nang bằng ngón trỏ và ngón cái, dùng kéo cắt đầu núm của viên nang rồi bóp đếm số giọt trong 1 viên nang. Cho trẻ uống thuốc: 3 – 4 giọt Vitamin A (nửa viên) vào miệng trẻ. Xong cho trẻ uống một thìa nước tráng miệng.
- Đối với trẻ 12 – 23 tháng tuổi: Giữ viên nang bằng ngón trỏ và ngón cái, dùng kéo cắt đầu núm của viên nang rồi bóp hết dịch Vitamin A vào miệng trẻ. Xong cho trẻ uống một thìa nước tráng miệng.
- Đối với trẻ 24 tháng tuổi trở lên: cho trẻ nhai hoặc nuốt viên nang rồi cho trẻ uống nước.
Lưu ý:
- Mỗi viên nang chứa khoảng 6 – 8 giọt dịch Vitamin A, nếu cắt sát đầu núm thì bóp ra được 6 – 8 giọt, nếu cắt ở giữa đầu núm được khoảng 6 giọt.
- Cần ghi chép đầyđủ số lượng trẻ uống thuốc, số trẻ chống chỉ định của từng thôn, xóm. Số trẻ vắng mặt hoặc chống chỉ định tạm thời có thể điều trị vét vào ngày hôm sau tại Trạm y tế xã.
- Các cán bộ trực tại trạm 24/24 giờ trong vòng 2 ngày sau khi uống thuốc để xử trí các trường hợp có tác dụng phụ cần đến sự trợ giúp của y tế.
- Tiếp tục theo dõi sức khỏe của trẻ sau khi uống thuốc 4 ngày để đánh giá hiệu quả và độ an toàn của thuốc sử dụng.
- Cần giải thích cho cha mẹ trẻ không nên quá lo lắng khi có tác dụng phụ của thuốc.
- Trong những ngày sau uống thuốc, trẻ phải đi ngoài vào hố xí để tránh phát tán trứng giun (do tác dụng của thuốc tẩy giun) ra môi trường xung quanh.
- Trẻ 6 – 60 tháng: sử dụng “Phiếu theo dõi uống Vitamin A và thuốc tẩy giun tại xã/ phường” để lập danh sách và theo dõi cấp phát thuốc. Lập danh sách riêng cho trẻ 6 – 23 tháng (chỉ uống Vitamin A) và danh sách trẻ 24 – 60 tháng (uống Vitamin A và thuốc tẩy giun). Khi kết thúc, trạm y tế xã thu các phiếu thu này và tổng hợp làm báo báo theo mẫu của chương trình.
- Bà mẹ sau đẻ: Ghi theo dõi cấp Vitamin A cùng vào “Sổ theo dõi đẻ”.
- Trẻ dưới 5 tuổi bị các bệnh có nguy cơ thiếu Vitamin A: Ghi theo dõi cấp Vitamin A cùng vào “Sổ khám bệnh”.
Ngay sau khi kết thúc cho uống thuốc, các cấp tổng hợp và làm báo cáo theo mẫu quy định và gửi ngay lên cấp trên, có một bản lưu lại từng cấp.
Nguồn: Trích từ cuốn Hướng dẫn triển khai cho uống vitamin A và thuốc tẩy giun - Viện Dinh dưỡng và Viện sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương