Mỗi loại thực phẩm đều cung cấp một số chất dinh dưỡng nhất định. Không một thực phẩm nào là hoàn hảo và có thể cung cấp đủ các chất dinh dưỡng cho nhu cầu cơ thể của trẻ mầm non. Chính vì vậy cách ăn uống thông minh nhất là phối hợp ăn nhiều loại thực phẩm và thường xuyên thay đổi món ăn để cung cấp đủ các chất dinh dưỡng đáp ứng nhu cầu phát triển toàn diện của trẻ.

Mặc dù việc đa dạng hóa thực phẩm là cần thiết, nhưng không phải loại thực phẩm nào cũng đều tốt hoặc phù hợp với trẻ mầm non. Cha mẹ hoặc người chăm sóc trẻ nên biết những thực phẩm nào nên ưu tiên có mặt trong thực đơn hàng ngày của trẻ, cũng như những loại thực phẩm cần hạn chế sử dụng nhằm giúp trẻ phát triển khỏe mạnh và phòng ngừa bệnh tật từ sớm.

1. Thực phẩm nên được ưu tiên trong khẩu phần ăn hàng ngày của trẻ:

Ngũ cốc, khoai củ và sản phẩm chế biến (gạo, bánh mì, bánh phở, bún, miến, ngô, khoai lang, khoai so, khoai tây…) đây là thực phẩm cơ bản trong bữa ăn của trẻ, là nguồn cung cấp năng lượng chính, ngoài ra còn là nguồn cung cấp protein thực vật, vitamin nhóm B, chất khoáng và chất xơ. Ưu tiên sử dụng ngũ cốc toàn phần cho trẻ như gạo lứt, yến mạch, hạt kê, ngô, bánh mì nguyên cám, miến/bún làm từ gạo lứt hoặc khoai, do lớp vỏ cám của ngũ cốc toàn phần chứa nhiều vitamin, khoáng chất và chất xơ hơn ngũ cốc tinh chế và sản phẩm chế biến.

Rau lá, rau củ quả và trái cây/quả chín có vai trò đặc biệt trong bữa ăn hàng ngày của trẻ, là nguồn cung cấp vitamin, khoáng chất và chất xơ và một số chất oxy hoá cần thiết cho cơ thể trẻ giúp tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ tiêu hóa và sự tăng trưởng.

Thịt, thuỷ sản, trứng và hạt giàu đạm là nguồn cung cấp protein (chất đạm) động vật cho cơ thể trẻ, chứa nhiều acid amin cần thiết mà cơ thể trẻ không thể tự tổng hợp được ở tỷ lệ cân đối có giá trị sinh học cao. Các hạt giàu đạm như đậu đỗ, lạc, vừng là nguồn cung cấp protein thực vật cho cơ thể trẻ. Protein thực vật thường thiếu hoặc ít có các acid amin cần thiết hoặc ở tỷ lệ không cân đối nhưng lại có lượng lysin khá tốt. Vì vậy, cần phối hợp thực phẩm nguồn protein động vật và thực vật cho trẻ tạo nên sự hài hoà cân đối của khẩu phần ăn.

Sữa và các chế phẩm sữa là những thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao, trong thành phần có đầy đủ các chất đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất, đặc biệt, sữa có hàm lượng canxi cao, tỷ số canxi/phospho thích hợp, vitamin A, vitamin B2 và vitamin B12, giúp cơ thể trẻ phát triển, khoẻ mạnh và phòng chống bệnh tật.

Thực phẩm chứa chất béo lành mạnh là những thực phẩm chứa chất béo không bão hoà đơn và và chất béo không bão hoà đa có nhiều trong dầu hướng dương, dầu đậu nành, dầu mè, dầu oliu, dầu hạt cải, quả bơ, hạt điều, hạnh nhân, hạt lanh, hạt óc chó và các loại cá (cá hồi, cá biển). Tuy nhiên, nhiều cha mẹ cho rằng chất béo bão hòa là “xấu” và cần loại bỏ hoàn toàn khỏi chế độ ăn của trẻ, nhưng trẻ 3–5 tuổi vẫn cần một lượng nhất định chất béo bão hòa để phát triển toàn diện. Chất béo bão hòa không xấu nếu được dùng hợp lý. Trẻ 3–5 tuổi vẫn cần một lượng vừa đủ (dưới 10% tổng năng lượng trong một ngày) để phát triển não bộ, tế bào và hormone. Quan trọng là nguồn chất béo bão hòa phải tự nhiên, không chế biến công nghiệp và được cân bằng với chất béo không bão hòa từ dầu thực vật, cá, hạt. Chất béo bão hòa có trong thịt mỡ, lòng đỏ trứng, sản phẩm từ sữa, đây là những thực phẩm có giá trị dinh dưỡng được khuyến khích dùng cho trẻ nhỏ với lượng hợp lý.

2. Thực phẩm nên hạn chế trong khẩu phần ăn hàng ngày của trẻ:

Một số thực phẩm không có lợi cho sức khoẻ của trẻ nên hạn chế cho trẻ ăn đó là:

Thực phẩm chứa nhiều đường: như đồ uống có đường, bánh kẹo, kem... Thực phẩm có hàm lượng đường trên 22,5g trong 100g sản phẩm

Thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hoà và chất béo chuyển hoá: như snack, khoai tây chiên, thức ăn chiên xào nhiều dầu, thức ăn nhanh, thức ăn đường phố, đồ nướng, một số thực phẩm đóng gói sẵn, bánh nướng, bánh quy… Thực phẩm có tổng lượng chất béo trên 17,5g trong 100g sản phẩm, thực phẩm có hàm lượng chất béo bão hoà trên 5g trong 100 g sản phẩm.

Thực phẩm chứa nhiều muối: thực phẩm muối, lên men (dưa, cà muối, tương ớt, tương cà…); thực phẩm khô (cá khô, tôm khô, mực khô, khô bò…); thực phẩm chế biến sẵn (xúc xích, thịt nguội, thịt xông khói các loại…); thức ăn kho, rang, rim; thực phẩm bao gói sẵn (mì ăn liền, bim bim, thịt/cá/rau đóng hộp..). Thực phẩm có hàm lượng muối trên 1,5g hay 0,6g natri trong 100g sản phẩm.

Chế độ dinh dưỡng hợp lý và khoa học là nền tảng vững chắc cho sự phát triển toàn diện của trẻ mầm non. Việc lựa chọn thực phẩm phù hợp, đảm bảo cân đối các nhóm chất dinh dưỡng và tránh các thực phẩm có hại sẽ giúp trẻ phát triển toàn diện, hình thành thói quen tốt và phòng ngừa bệnh không lây nhiễm.