Hiện nay, người Việt Nam đang dành nhiều thời gian để lướt web, lướt mạng xã hội chỉ để xem thông tin, trong đó có thông tin về dinh dưỡng. Những thông tin thiếu khoa học và thiếu kiểm chứng được bung ra nhằm mục đích kích thích sự tò mò, câu view bạn đọc để thu hút quảng cáo, bán sản phẩm,… nhằm thu lợi bất chính và bất chấp sức khỏe cộng đồng, những thông tin lá cải, tạp nham, thiếu chính xác … làm ảnh hưởng đến năng suất lao động, khả năng học tập, thậm chí với sức khỏe bản thân và gia đình… Dưới đây là một số thông tin sai lệch đang được lan truyền nhanh chóng trên mạng và những cứ phản bác.
Nhịn ăn để thanh lọc cơ thể
Dinh dưỡng là nền tảng của sức khỏe, thể lực, tầm vóc và trí tuệ. Viện dinh dưỡng Quốc gia đã thường xuyên đưa ra nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị cho người Việt Nam theo từng giai đoạn, từng thời kỳ cho phù hợp. Nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị theo giới, tuổi, tình trạng sinh lý và loại hình lao động. Căn cứ vào nhu cầu dinh dưỡng mọi người dân có thể lựa chọn và tính toán được số lượng từng loại thực phẩm phù hợp cho bản thân và gia đình để có dinh dưỡng và sức khỏe tốt.
Chẳng hạn nhu cầu năng lượng theo loại hình lao động (Kcal/ngày) và tình trạng sinh lý với người phụ nữ 25 tuổi như sau: Lao động nhẹ là 1.920 Kcal, nếu đang mang thai 3 tháng giữa thì cộng thêm 360 Kcal (1.920 + 360); Lao động vừa là 2.154 Kcal, nếu mang thai 3 tháng cuối thì cộng thêm 475 Kcal (2.154 + 475); Lao động nặng 2.524 Kcao, nếu đang cho con bú thì cộng thêm 505 Kcal (2.524 + 505). Nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị về các chất dinh dưỡng (glucid, protid, lipid), tính cân đối giữa nguồn thực vật và động vật (protid, lipid), các vitamin và khoáng chất.
Năng lượng chuyển hóa cơ bản là năng lượng cơ thể tiêu hao trong điều kiện nghỉ ngơi, không tiêu hóa, không vận cơ, không điều nhiệt. Đó là năng lượng cần thiết để duy trì các chức phận sống của cơ thể như tuần hoàn, hô hấp, bài tiết, thân nhiệt. Chuyển hóa cơ bản bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như giới (nữ thấp hơn nam), tuổi (càng ít tuổi mức độ chuyển hóa càng cao). Đơn vị đo năng lượng là kilocalo (Kcal) là năng lượng để làm nóng 1 gam nước từ 14,5 0C lên 15,5 0C. Thực phẩm có chứa glucid, lipid, protid mà khi đốt cháy sẽ sinh ra nhiệt. 1 gam protid cung cấp 4 Kcal, 1 gam glucid cung cấp 4 Kcal, còn 1 gam lipid cung cấp 9 Kcal. Năng lượng chuyển hóa cơ bản (Kcal/ngày) của phụ nữ tuổi từ 19-30 là 14,7 W + 496. Nếu người phụ nữ nặng 50 kg thì năng lượng chuyển hóa cơ bản là 14,7 x 50 + 496 = 1.251 Kcal. Nhu cầu năng lượng khuyến nghị (kcal/ngày) = Năng lượng chuyển hóa cơ bản (Kcal) x Hệ số nhu cầu năng lượng (NCNLKN = 1.251 Kcal x 1,75 = 2.189 Kcal).
Qua nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị về năng lượng, trong đó có năng lượng chuyển hóa cơ bản là năng lượng tối thiểu mà con người cần để duy trì các chức phận sống của cơ thể như: tuần hoàn, hô hấp, bài tiết, thân nhiệt. Vì vậy, chúng ta không thể nhịn ăn mà chỉ uống nước trong 2 tuần để thanh lọc cơ thể và để giảm cân với người thừa cân béo phì. Khi nhịn ăn, để duy trì sự sống năng lượng được lấy ra từ trong cơ thể, làm cho cơ thể bị thiếu dinh dưỡng cấp tính và tình trạng này kéo dài sẽ dẫn đến tử vong. Việc thanh lọc cơ thể, giảm cân chúng ta cần thực hiện một chế độ dinh dưỡng khoa học phù hợp để vẫn đảm bảo được sức khỏe, vẫn lao động, vẫn học tập tốt.
Sinh con thuận theo tự nhiên
Tại sao các thông tin thiếu khoa học trên vẫn được các bạn trẻ tin tưởng và làm theo vì họ không chủ động tìm hiểu các kiến thức khoa học trước và trong khi thực hiện hành động của mình, đồng thời là họ là những người thường xuyên sử dụng mạng xã hội và sử dụng internet và giới trẻ có câu “cái gì không biết thì hỏi ông google”. Từ thông tin sai dẫn tới hành động sai đã ảnh hưởng tới sức khỏe, thậm chí là tính mạng của bản thân, gia đình và xã hội.
Các cụ ta từ xưa có câu “người chửa cửa mả” để thấy rằng từ khi có thai đến khi sinh con người mẹ cần quan tâm chăm sóc sức khỏe cho mình và cho cả thai nhi. Để mẹ khỏe, thai nhi khỏe thì người mẹ cần ăn nhiều hơn trước khi có thai, thai nhi lớn dần thì người mẹ càng phải ăn nhiều hơn. Trong thời gian có thai, người mẹ cần: đi khám thai ít nhất 3 lần (3 tháng đầu, 3 tháng giữa, 3 tháng cuối), cần theo dõi tăng cân của người mẹ trong thời gian mang thai (từ 10 – 12 kg) để sinh con ra ≥ 2500 gam, cần chú ý uống bổ sung viên sắt acid folic từ khi có thai đến sau sinh 1 tháng, bữa ăn hàng ngày cần có các thực phẩm giàu đạm, can xi,… Chín tháng mang thai của người phụ nữ người ta gọi là mang nặng đẻ đau và hạnh phúc nhất là khi sinh con được mẹ tròn con vuông. Khi sinh con, nhất thiết người mẹ cần đến các cơ sở y tế như trạm y tế, nhà hộ sinh, bệnh viện. Chỉ có các cơ sở y tế mới có các cán bộ chuyên môn về sản, trang thiết bị dụng cụ và thuốc mới đáp ứng được cho bà mẹ an toàn trước và trong khi sinh. Ở những nơi khó khăn, xa các cơ sở y tế người phụ nữ cần đến các cô đỡ thôn bản. Sinh con thuận theo tự nhiên là không có can thiệp của y tế, thì điều bình thường nhất trong khi sinh là buộc và cắt dây rốn đã không đảm bảo kỹ thuật và vệ sinh, đấy là chưa nói đến các trường hợp bất thường trước và trong khi sinh cần can thiệp của chuyên môn y tế người ta gọi là tai biến sản khoa.
Dùng máy hút sữa thay việc cho con bú
Người phụ nữ trẻ mới mang thai lần đầu, họ thiếu kiến thức về chăm sóc bào thai cũng như cách nuôi dưỡng trẻ sau này, với lời giới thiệu về tác dụng của máy hút sữa quá hay trên mạng xã hội rồi cộng đồng chia sẻ. Người phụ nữ trẻ tin rằng máy hút sữa sẽ giữ được hình dáng, săn chắc và vẻ đẹp của bầu vú điều đó hoàn toàn không đúng, thậm chí còn có tác dụng ngược lại. Khi nuôi con bằng sữa mẹ, người mẹ cần biết cho con bú đúng cách, cho trẻ bút từng bên một và khi trẻ bú hết sữa vú bên này mới chuyển sang vú bên kia, thực hiện chế độ ăn hợp lý, không kiêng khem, biết cách vệ sinh và chăm sóc bầu vú đúng cách.
Làm gì trước những thông tin sai lệch?
Muốn có một sức khỏe tốt để lao động, học tập và để có một thế hệ tương lai sau này với một thể lực, tầm vóc và trí tuệ tốt thì mỗi người dân cần trang bị kiến thức khoa học về sức khỏe nói chung, khoa học về dinh dưỡng nói riêng như: chăm sóc bà mẹ có thai, nuôi con bằng sữa mẹ, thực hiện tô màu bát bột, phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng, tổ chức bữa ăn hợp lý cho gia đình, thực hiện ăn uống hợp lý và lối sống lành mạnh. Khi nhận được thông tin liên quan đến sức khỏe đáp ứng với nhu cầu của mình, chúng ta cần cân nhắc kỹ càng, suy xét đúng sai trước khi hành động, đừng đánh “cược” sức khỏe của bạn, của gia đình bạn chỉ vì những nguồn thông tin không chính thống, thông tin chưa được kiểm chứng. Mọi thông tin về chăm sóc sức khỏe, về dinh dưỡng, về an toàn thực phẩm,… người dân cần tham khảo từ những nguồn thông tin chính thống tại cổng thông tin điện tử Bộ Y tế, trang thông tin điện tử Viện dinh dưỡng Quốc gia hoặc các cơ sở y tế để có kiến thức và thực hành đúng đem lại sức khỏe bản thân, gia đình và cộng đồng.
Ths. Bs. Nguyễn Văn Tiến - Viện Dinh dưỡng Quốc gia