Gà ác, còn được gọi là gà đen, gà chân chì, gà ngũ trảo…là loại gà nhỏ con, thường chỉ nặng khoảng 1kg , khác biệt với những giống gà thường bởi bộ lông trắng, còn toàn bộ da, thịt, chân, xương đều đen và chân có 5 ngón. Đây là một giống gà quí được bà con ta nuôi ở một số vùng để lấy thịt làm thức ăn và làm thuốc chữa bệnh.
Trong y học cổ truyền, thịt gà ác là một vị thuốc quí có tên “ô kê nhục”. Thịt gà ác có vị ngọt, mặn, mùi thơm, tính ấm, có tác dụng bổ dưỡng cao, bổ can thận, ích khí huyết, giúp phục hồi sức khỏe nhanh, cầm máu, an thần, giảm đau, đặc trị các bệnh về phổi, thận, mồ hôi trộm, đau lưng, đái tháo đường, di tinh, hoạt tinh, kiết lỵ lâu ngày, nóng trong xương, chân tay yếu mỏi, thiếu máu.
Thịt gà ác ăn thơm ngon hơn thịt gà thường và có nhiều chất dinh dưỡng. Về thành phần hóa học, thịt gà ác có ít lipid, rất giàu vitamin, gồm khoảng 18 loại axit amin, nhiều loại vitamin như A, B1, B2,B6, E, PP…và các nguyên tố vi lượng như K, Na, Ca, Mg, Mn, Cu…Trong 100g thịt gà ác có 22,3g protid (thịt gà thường chỉ có 18,2 – 20,3g), 2,3g lipid (thịt gà thường có 7,5 – 10,5g), 17mg canxi, 2,4mg sắt, 210 mg photpho…
Như vậy thịt gà ác là một thức ăn ngon, giàu chất dinh dưỡng, đồng thời là một vị thuốc quí. Phụ nữ đang mang thai hoặc sau khi sinh, người già yếu, kém ăn, trẻ em còi xương, người ốm vừa khỏi dậy đang trong thời kỳ điều dưỡng…ăn thịt gà ác rất tốt, có thể dùng riêng thịt gà ác hoặc dùng phối hợp với các thức ăn và vị thuốc khác.
Dùng riêng, người lớn ăn các món gà ác mỗi tuần lễ 2- 3 lần, mỗi lần 100g. Cũng có thể lấy thịt gà ác tẩm mật ong, nướng qua rồi sấy khô giòn, tán bột, rây mịn (ô kê tán), làm viên (ô kê hoàn) hoặc ngâm rượu để uống hàng ngày.
Trong thực tế, để nâng cao công dụng của thịt gà ác, người ta thường phối hợp thực phẩm này với một số vị thuốc khác để chế biến thành những món ăn – bài thuốc vừa ngon miệng vừa có tác dụng chữa bệnh tốt. Sau đây là một số công thức chế biến món ăn – bài thuốc từ gà ác thường dùng:
- Công thức 2: Gà ác một con, hạt sen trắng 15g, khiếm thực 15g, gạo nếp 150g.
Cách làm: Làm thịt gà, bỏ lông và nội tạng, chặt miếng. Hạt sen bỏ lõi. Rửa sạch khiếm thực và gạo nếp. Cho tất cả vào nồi nấu thành cháo, thêm gia vị vừa đủ, chia làm vài lần ăn trong ngày.
Món ăn này có công dụng, bổ tỳ thận, cố tinh chỉ đới, thường dùng cho những nam giới bị di tinh, phụ nữ có nhiều khí hư trắng đục.
- Công thức 3: Gà ác một con, hoàng kỳ 100g.
Cách làm: Làm thịt gà, bỏ lông và nội tạng, chặt miếng. Rửa sạch hoàng kỳ, cắt đoạn. Cho tất cả vào nồi hầm thật nhừ, cho thêm gia vị vừa đủ, chia làm 2 lần ăn trong ngày.
Món ăn này có công dụng bổ huyết, điều kinh, thường dùng cho phụ nữ bị thống kinh trước kỳ kinh 3 ngày. Dùng 5 ngày liền.
- Công thức 4: Gà ác trống một con, tam thất 5g, rượu vang và gia vị vừa đủ.
Cách làm: Làm thịt gà, bỏ lông và nội tạng. Tam thất thái phiến, cho vào trong bụng gà cùng với rượu vang và gia vị. Tất cả đem hâm cách thủy, khi chín lấy ra ăn.
Món ăn này có công dụng bổ khí huyết, cường gân cốt, thường dùng cho những người bị gãy xương.
- Công thức 5: Gà ác một con, đương qui 10g, thục địa 10g, bạch thược 10g, tri mẫu 10g, địa cốt bì 10g.
Cách làm: Làm thịt gà, bỏ lông và nội tạng, chặt miếng. Các vị thuốc đều rửa sạch, đem tất cả hầm cách thủy cho thật chín rồi ăn.
Món ăn này có công dụng bổ huyết, điều kinh, dùng cho phụ nữ kinh nguyệt không đều rất tốt.
BS. KIM MINH
(Theo Đặc san Dinh dưỡng sức khỏe và Đời sống số 2 năm 2010)