I. KHÁM TẠI CƠ SỞ Y TẾ
Đến khám tại cơ sở y tế định kỳ, khám theo lịch hẹn hoặc ngay khi có các triệu chứng/dấu hiệu của tăng đường huyết hoặc nghi ngờ bị đái tháo đường
II. TUÂN THỦ ĐIỀU TRỊ
Tuân thủ điều trị và theo dõi đường huyết thường xuyên là một nguyên tắc tối quan trọng trong điều trị và kiểm soát đường huyết. Đi khám định kỳ theo đúng lịch hẹn, và tuân thủ đúng các hướng dẫn điều trị bao gồm cả việc dùng thuốc và các lời khuyên về sinh hoạt, ăn uống. Khi đã được chẩn đoán bị đái tháo đường thì việc sử dụng các loại thuốc khác, kể cả các loại thuốc đông y đều cần lời khuyên của bác sỹ. Việc tuân thủ điều trị bệnh đái tháo đường giúp phòng ngừa nhiều biến chứng như suy thận, đoạn chi, mù mắt và kéo dài tuổi thọ khỏe mạnh cho người bệnh...
III. PHÒNG NGỪA HẠ ĐƯỜNG HUYẾT VÀ XỬ TRÍ HẠ ĐƯỜNG HUYẾT
1. Phòng ngừa hạ đường huyết
- Ăn đúng giờ
- Không bỏ bữa ăn hay ăn trễ , hoặc ăn quá ít.
- Uống thuốc, tiêm Insulin đúng qui định.
- Nên ăn nhẹ trước khi tập thể dục vừa hoặc nặng.
- Thường xuyên kiểm tra huyết áp theo hướng dẫn
2. Xử trí hạ đường huyết:
- Thử đường huyết ngay tại nhà khi có các triệu chứng của hạ đường huyết, nếu đường huyết thấp:
- Ăn hoặc uống 10 - 20 gram carbohydrate (2 thìa cafe đường cát, mật ong, mứt, 150ml Coca cola…).
- Sau 15 - 20 phút, thử lại đường huyết lần thứ 2.
- Nếu lượng đường trong máu vẫn còn thấp khi thử máu lần 2, lặp lại lần 2 thực phẩm nêu trên.
Nếu lượng đường trong máu khi thử máu lần 2 bình thường: bữa ăn tiếp theo (hơn 1 giờ sau):
- bữa ăn nhẹ nhỏ với tinh bột và protein.
IV. CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG TRONG ĐIỀU TRỊ ĐÁI THÁO ĐƯỜNG
Dinh dưỡng có vai trò rất quan trọng đối với bệnh nhân đái tháo đường. Một chế độ dinh dưỡng hợp lý có thể giúp kiểm soát tốt đường huyết mà không cần dùng thuốc hoặc giảm được liều thuốc đang sử dụng và giảm hoặc kiềm chế các biến chứng do đái tháo đường gây ra.
1. Mục tiêu của chế độ dinh dưỡng:
- Giúp hỗ trợ kiểm soát glucose máu, giảm nồng độ HbA1C trong máu
- Hỗ trợ và điều chỉnh rối loạn chuyển hóa lipid máu, các rối loạn chức năng thận, tăng huyết áp và triệu chứng của các bệnh nền khác
- Kiểm soát cân nặng
3. Nguyên tắc của chế độ dinh dưỡng: Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân đái tháo đường cần:
- Cung cấp đầy đủ năng lượng và cân bằng các chất dinh dưỡng, vitamin và khoáng chất
- Duy trì trọng lượng cơ thể ở mức hợp lý
- Không làm cho đường máu tăng quá cao sau bữa ăn
- Ăn đúng giờ, không bỏ bữa, không bị hạ đường huyết lúc xa bữa ăn
3. Lựa chọn thực phẩm:
- Lựa chọn các thực phẩm có nhiều chất xơ như: ngũ cốc nguyên hạt, rau, củ, sữa hạt... Khi lựa chọn thực phẩm cung cấp glucid, ưu tiên các thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp
- Lựa chọn thực phẩm có nhiều chất béo không no từ các nguồn thực vật, cá.. Nên ăn cá ít nhất 2-3 bữa/ tuần. Ưu tiên những thực phẩm giàu acid béo và Omega3 (mỡ cá, cá hồi)
- Thực phẩm có nhiều vitamin như quả chín.
4. Hạn chế:
- Hạn chế ăn gạo trắng, bánh mì, miến, bột sắn dây, các loại củ nướng
- Hạn chế các thực phẩm chứa chất béo bão hòa: mỡ động vật, thịt nhiều mỡ...
- Hạn chế thực phẩm có nhiều cholesterol gây nguy cơ tăng bệnh tim mạch, không tốt cho sức khỏe nói chung và người bệnh tiểu đường nói riêng.
- Không nên ăn phủ tạng động vật, da của gia cầm...
- Hạn chế các thực phẩm có nhiều đường đơn, đường đôi: kem tươi, các loại bánh kẹo ngọt, mứt, sirô, các loại hoa quả sấy khô, mứt hoa quả, nước ngọt có ga...
- Hạn chế các món ăn dưới dạng nướng, chiên, xào ở nhiệt độ cao.
- Hạn chế sử dụng rượu, bia, cà phê, chè...
V. TẬP LUYỆN
Ngoài việc điều chỉnh chế độ ăn, việc tập luyện, vận động thường xuyên, có lối sống năng động cũng được coi là một biện pháp kiểm soát đường huyết. Vận động thể lực giúp làm giảm lượng đường trong máu và cải thiện khả năng sử dụng glucose của cơ thể, tăng tác dụng của insulin, khi tập thể dục đều đặn, liều insulin cần thiết có thể giảm, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, cải thiện huyết áp ở người huyết áp nhẹ và vừa, cải thiện khả năng vận chuyển oxy làm tăng độ dẻo dai và sức chịu đựng của cơ thể, kiểm soát trọng lượng cơ thể. Có nhiều nghiên cứu gần đây còn chứng minh rằng, việc luyện tập thường xuyên có ý nghĩa rất quan trọng trong việc điều trị và ngăn chặn các biến chứng của bệnh tiểu đường. Tuy nhiên cần tránh luyện tập quá mức
Đối với người đái tháo đường tập thể dục như là liệu pháp giúp điều trị bệnh. Khi người bệnh vận động các bộ phận trong cơ thế phối hợp nhịp nhàng với nhau làm giảm đường huyết trong máu.
Hiệp hội đái tháo đường Mỹ đưa ra những lời khuyên sau đây dành cho người đái tháo đường:
- Tập ít nhất 150 phút mỗi tuần, cường độ hoạt động thể chất vừa phải, chia ra ít nhất ba ngày trong tuần, không để quá hai ngày liên tiếp qua đi mà không tập.
- Trong trường hợp không có chống chỉ định, tập động tác có trở kháng ít nhất hai lần mỗi tuần, 2 lần tập này không liền kề nhau.
- Tăng vận động hàng ngày, chẳng hạn như đi bộ nhiều hơn
Các phương pháp tập luyện được khuyến cáo:
Hàng đầu là đi bộ, ngoài ra người bệnh có thể chọn lựa chạy bộ, yoga, thể dục dưỡng sinh, bơi lội… hoặc tập luyện theo hướng dẫn của thầy thuốc.
VI. ĐIỀU CHỈNH CÁC THÓI QUEN SINH HOẠT KHÁC
Ngoài điều chỉnh chế độ ăn và vận động, việc ngừng hoàn toàn việc hút thuốc lá hoặc thuốc lào kể cả các dạng khác như hút thuốc lá điện tử, nhai, ăn… cũng như tránh xa môi trường có khói thuốc
- Hạn chế uống rượu, bia các loại
- Tránh những thói quen tiêu cực gây căng thẳng
- Duy trì cân nặng phù hợp
VII. HỖ TRỢ/ ĐIỀU CHỈNH TÂM LÝ
Người bị tiểu đường có thể kèm theo nhiều bệnh khác vì vậy nên tìm hiểu về bệnh để tự biết cách thực hiện các thói quen tốt trong cuộc sống hàng ngày. Bên cạnh đó, luôn giữ trạng thái tâm lý ổn định, cân bằng, tránh bị các kích động hoăc sang chấn gây ảnh hưởng đến tâm lý. Sự ủng hộ và hỗ trợ của người thân, bạn bè và đồng nghiệp với người bị đái tháo đường trong việc điều chỉnh lối sống cũng là yếu tố góp phần giúp người đái tháo đường kiểm soát được đường huyết của họ và có cuộc sống chất lượng tốt hơn.