Thông cáo báo chí Tuần lễ Dinh dưỡng và Phát triển (từ ngày 16/10 - 23/10/2017)

THÔNG CÁO BÁO CHÍ TUẦN LỄ "DINH DƯỠNG VÀ PHÁT TRIỂN"                

Đảm bảo An ninh lương thực trong tình hình Biến đổi khí hậu (BĐKH):

An ninh lương thực, an ninh dinh dưỡng và suy dinh dưỡng là vấn đề lớn đối với sự phát triển của nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt trong BĐKH hiện nay. Theo ước tính của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp quốc, giai đoạn 2010-2012 có 852 triệu người tại các nước đang phát triển (chiếm 15% tổng dân số thế giới) vẫn còn trong tình trạng thiếu ăn, trong đó phần lớn là trẻ em dưới 5 tuổi. Số liệu thống kê của các cơ quan Liên hiệp quốc cho thấy: năm 2016 trên toàn cầu có khoảng 159 triệu trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng (SDD) thể thiếu chiều cao, và 50 triệu trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng thể thiếu cân. Trẻ em SDD phần lớn là ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, trong đó Châu Á và Châu Phi là 2 châu lục có số trẻ em bị SDD nhiều nhất. Thiếu vi chất dinh dưỡng tiếp tục là mối đe dọa toàn cầu, ước tính năm 2016 có khoảng 2 tỷ người bị ảnh hưởng bởi thiếu vi chất dinh dưỡng, đặc biệt là các vi chất dinh dưỡng thiết yếu như: Vitamin A, Sắt, I-ốt, Kẽm…,

Ở Việt Nam, theo đánh giá của Bộ NN&PTNT (Hội nghị Ban Chỉ đạo T.Ư về phòng chống thiên tai (PCTT) phối hợp Ủy ban quốc gia tìm kiếm cứu nạn (TKCN) tổ chức hội nghị tổng kết công tác PCTT và TKCN năm 2016, triển khai nhiệm vụ năm 2017, ngày 17/04/2017 tại Hà Nội) thì năm 2016, thiên tai đã làm 264 người chết và mất tích; 5.431 nhà bị đổ, sập, trôi; 364.997 nhà bị ngập, hư hại, tốc mái; 828.661ha diện tích lúa và hoa màu bị thiệt hại;…Tổng thiệt hại về kinh tế khoảng 39.726 tỷ đồng. Thiên tai đã gây ra những thiệt hại rất lớn, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp, cơ sở hạ tầng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường và đời sống sức khỏe của người dân.

Khi thiên tai xảy ra, bên cạnh những tổn thất rất nặng nề về người và của, nhiều vùng, nhiều người đã lâm vào cảnh bị cô lập, bị đói, bị bệnh tật và suy dinh dưỡng. Ở những vùng như miền núi phía Bắc, ven biển miền Trung, vùng Tây nguyên... là những địa phương thường xuyên chịu ảnh hưởng của tình trạng BĐKH thì khả năng tiếp cận với thực phẩm cần thiết trở thành nỗi lo canh cánh của mỗi người, mỗi nhà.

Hiện nay, sản xuất lương thực thực phẩm (LTTP) ở nước ta đã có bước phát triển nhanh, an ninh lương thực (ANLT) quốc gia được bảo đảm, hàng năm chúng ta xuất khẩu gạo với khối lượng lớn và mục tiêu xuất khẩu gạo năm 2017 phấn đấu đạt khoảng 5,7 triệu tấn, tăng 800.000 tấn so với năm 2016. Tuy nhiên, nhiều vùng ở nước ta, ANLT quy mô hộ gia đình còn chưa được bảo đảm, nhất là ở các khu vực thường xuyên chịu tác động tiêu cực của tình trạng BĐKH. Vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP) cũng còn nhiều hạn chế, còn nhiều bất cập trong các khâu sản xuất, dự trữ và phân phối lưu thông lương thực, thực phẩm trong toàn quốc.

Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới với mục tiêu nâng cao đời sống của người dân thông qua phát triển nông nghiệp bền vững, có năng suất, chất lượng, hiệu quả và tính cạnh tranh cao, đảm bảo ANLT.

Ảnh hưởng của ANLT tới tình trạng dinh dưỡng trẻ em

ANLT có vai trò quan trọng trong việc giải quyết các vấn đề thiếu ăn, và như vậy góp phần vào việc giảm tỷ lệ SDD ở nước ta. Khi mà tình trạng ANLT không được bảo đảm thì ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến khẩu phần ăn của trẻ, cũng như giảm sút chất lượng của các dịch vụ chăm sóc về dinh dưỡng, y tế. Do ảnh hưởng tiêu cực của tình trạng BĐKH, sản lượng lương thực giảm sút nghiêm trọng, tình hình mất ANLT xảy ra ở một số vùng, người dân phải đối mặt với gánh nặng về sinh kế, thậm chí phải di cư ra các khu đô thị để kiếm việc làm, do đó, trẻ em không chỉ bị ảnh hưởng bởi sự thiếu thốn về lương thực, mà còn bị ảnh hưởng bởi thiếu sự chăm sóc của bố mẹ, thiếu nước sạch để sinh hoạt, điều kiện vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường không đảm bảo, tỷ lệ mắc các bệnh nhiễm trùng tăng lên, từ đó làm cho tình trạng sức khỏe và dinh dưỡng của trẻ em bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Mất ANLT vừa ảnh hưởng trực tiếp đến số lượng và chất lượng bữa ăn của trẻ (đặc biệt là các vi chất dinh dưỡng), vừa ảnh hưởng gián tiếp đến chất lượng dịch vụ chăm sóc dinh dưỡng, y tế, về điều kiện vệ sinh… từ đó tác động tiêu cực tới tình trạng dinh dưỡng và sức khỏe của trẻ.

Năm 2016, ước tính hộ nghèo trong cả nước khoảng 10% theo chuẩn nghèo giai đoạn 2016 - 2020. Tuy nhiên, sự chênh lệch giàu - nghèo giữa các vùng, nhóm dân cư còn khá rõ rệt, nhất là khu vực miền núi phía Bắc và Tây Nguyên. Mặc dù tỷ lệ nghèo đã giảm nhanh ở các huyện nghèo, các xã đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân tộc, nhưng nhiều nơi tỷ lệ nghèo vẫn còn trên 30% (Tây Bắc 34,52%), cao nhất là Điện Biên (48,14%), Hà Giang (43,65%), Cao Bằng (42,53%). Số hộ nghèo là người dân tộc thiểu số chiếm gần 50% tổng số hộ nghèo trong cả nước, thu nhập bình quân của hộ dân tộc thiểu số chỉ bằng 1/6 mức thu nhập bình quân của cả nước (Nguồn Bộ LĐTBXH).

Nguyên nhân của SDD khá phức tạp, đa dạng, có mối quan hệ chặt chẽ với các vấn đề y tế, lương thực thực phẩm, các thực hành chăm sóc trẻ tại hộ gia đình, điều kiện vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường, các điều kiện về cơ sở hạ tầng, môi trường chính sách… Có thể chia nguyên nhân SDD ra các cấp độ khác nhau: nguyên nhân trực tiếp, nguyên nhân tiềm tàng, nguyên nhân cơ bản.

Nguyên nhân trực tiếp: do số lượng và chất lượng của bữa ăn; do tình trạng sức khỏe, bệnh tật.

Nguyên nhân tiềm tàng: đó là vấn đề mất ANLT, sự yếu kém trong dịch vụ chăm sóc bà mẹ, trẻ em, kiến thức của người chăm sóc trẻ, yếu tố chăm sóc của gia đình, các vấn đề về nước sạch, vệ sinh môi trường và tình trạng nhà ở không đảm bảo, mất vệ sinh.

Nguyên nhân cơ bản: đó là vấn đề về kiến trúc thượng tầng, chế độ xã hội, môi trường chính sách, nguồn lực, các yếu tố về văn hoá - xã hội… ảnh hưởng đến suy dinh dưỡng trẻ em ở tầm vĩ mô.

Tùy thuộc vào mỗi thời gian, hoàn cảnh nhất định tại mỗi khu vực mà các nguyên nhân trên tác động ở mức độ khác nhau tới tình trạng dinh dưỡng trẻ em. Nhận thức rõ tầm quan trọng của việc bảo đảm ANLT quốc gia, ngày 23 tháng 12 năm 2009, Chính phủ đã ra Nghị quyết số 63/NQ-CP về đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, với mục tiêu chung là: “Đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 phải đảm bảo đủ nguồn cung cấp lương thực với sản lượng cao hơn tốc độ tăng dân số; chấm dứt tình trạng thiếu đói lương thực, nâng cao chất lượng bữa ăn; bảo đảm cho nông dân sản xuất lúa có lãi bình quân trên 30%  so với giá thành sản xuất”. Ở nước ta, nghèo đói và thiếu kiến thức về dinh dưỡng là 2 nguyên nhân của SDD ở trẻ em, sự chênh lệch về giàu-nghèo giữa các vùng, các nhóm dân cư, các khu vực là nguyên nhân của tình trạng chênh lệch về SDD. Theo số liệu năm 2016, tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi bị SDD thấp còi là 24.3%, SDD thể nhẹ cân là 13.8%. Tỷ lệ SDD thể thấp còi, nhẹ cân ở khu vực nông thôn, đặc biệt là các xã nghèo  cao hơn so với khu vực thành thị. Nhiều phụ nữ trước khi lập gia đình, trước khi sinh con chưa được trang bị kiến thức cơ bản về dinh dưỡng, điều đó dẫn đến những hạn chế, bất cập trong việc chăm sóc sức khỏe, dinh dưỡng cho phụ nữ có thai, khi trẻ sinh ra dễ bị SDD bào thai; hạn chế kiến thức về nuôi con bằng sữa mẹ, cho trẻ ăn bổ sung, theo dõi sự phát triển của trẻ,...dẫn đến có những thực hành dinh dưỡng chưa đúng, góp phần làm cho trẻ dễ bị rơi vào tình trạng suy dinh dưỡng, kém phát triển.

Đảm bảo An ninh lương thực giúp giảm SDD bền vững

Để việc đảm bảo ANLT hộ gia đình góp phần vào giảm đói nghèo, nâng cao tình trạng dinh dưỡng cho người Việt Nam, cần có sự phối hợp chặt chẽ nhiều ngành, đặc biệt là giữa ngành y tế và ngành nông nghiệp trong việc hướng dẫn người dân về k‎ỹ thuật canh tác phù hợp, phát triển VAC gia đình, đưa giống mới và kỹ thuật mới vào trồng trọt, chăn nuôi, chuyển đổi mô hình canh tác truyền thống một cách phù hợp, thích ứng với tình hình BĐKH. Hướng dẫn người dân về quy trình sản xuất, canh tác an toàn, chú trọng công tác bảo quản và chế biến sản phẩm sau thu hoạch, nhằm giảm thất thoát để tăng cường cung cấp nguồn thực phẩm an toàn, giàu dinh dưỡng, cải thiện chất lượng bữa ăn của người dân. Tăng cường truyền thông về ý thức trách nhiệm, đạo đức kinh doanh, chế biến LTTP phải gắn liền với ý thức đảm bảo sức khỏe người dân, sức khỏe cộng đồng.

Hưởng ứng ngày Lương thực Thế giới (16/10), Bộ Y tế phát động chiến dịch truyền thông “Tuần lễ Dinh dưỡng và Phát triển” từ ngày 16 đến 23/10/2017, theo công văn số 5244/BYT-DP ngày 18/09/2017 gửi Sở Y tế 63 tỉnh/ thành phố và các Viện khu vực chỉ đạo tổ chức các hoạt động hưởng ứng “Tuần lễ Dinh dưỡng và Phát triển”. Thông điệp chính Bộ Y tế - Viện Dinh dưỡng đưa ra trong chiến dịch truyền thông năm nay là: “Bảo đảm an ninh lương thực và Phát triển nông thôn: nền tảng để giảm suy dinh dưỡng bền vững”. 

Viện Dinh dưỡng đã có công văn số 456/VDD – GDTT ngày 19/09/2017 hướng dẫn các địa phương và các đơn vị đầu mối, tổ chức triển khai các hoạt động trong “Tuần lễ Dinh dưỡng và phát triển". Theo đó, hoạt động truyền thông tập trung vào các nội dung như: hướng dẫn, vận động, khuyến khích người dân chủ động phát triển sản xuất VAC gia đình tạo ra nguồn thực phẩm an toàn giúp cải thiện chất lượng bữa ăn, tăng thu nhập, nâng cao chất lượng cuộc sống gia đình; Phối hợp chặt chẽ với ngành nông nghiệp để triển khai các giải pháp đảm bảo ANLT cho các hộ gia đình; Nâng cao kiến thức và thực hành dinh dưỡng cho người dân về: Chăm sóc dinh dưỡng sớm trong 1000 ngày đầu đời của trẻ, Bảo đảm bữa ăn cân đối và đầy đủ theo nhu cầu của từng lứa tuổi; Biết cách lựa chọn, chế biến và sử dụng đa dạng nguồn thực phẩm sẵn có tại gia đình và địa phương; Tổ chức bữa ăn gia đình cân đối và hợp lý; Thực hiện dinh dưỡng lành mạnh, không ăn mặn và tăng cường hoạt động thể lực phòng chống các bệnh mạn tính không lây (như thừa cân béo phì), phòng chống suy dinh dưỡng thể thấp còi, góp phần nâng cao thể lực và tầm vóc người Việt Nam; Tăng cường các hoạt động truyền thông với nhiều hình thức đa dạng, phong phú.

Thông điệp truyền thông “Tuần lễ Dinh dưỡng và Phát triển”

“Bảo đảm an ninh lương thực và Phát triển nông thôn: nền tảng để giảm suy dinh dưỡng bền vững”

Để giảm thiểu tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu, bảo đảm an ninh lương thực và dinh dưỡng, góp phần cải thiện tình trạng dinh dưỡng và sức khỏe cho toàn dân, chúng ta cần:

1. Phát triển VAC để tăng thu nhập và tạo nguồn thực phẩm sẵn có, an toàn cho bữa ăn gia đình.
2. Thực hiện chăm sóc dinh dưỡng sớm trong 1000 ngày đầu đời giúp trẻ phát triển tối ưu cả về thể chất, trí tuệ và tầm vóc khi trưởng thành.
3. Tăng cường hoạt động thể lực để phòng chống thừa cân béo phì. Hạn chế ăn mặn.
4. Chủ động ứng phó với thiên tai, bảo đảm chăm sóc dinh dưỡng hợp lý trong mọi điều kiện, hoàn cảnh, ưu tiên trẻ em và phụ nữ.

Thực hiện dinh dưỡng hợp lý để phòng chống suy dinh dưỡng bền vững và hạn chế các bệnh mạn tính không lây có liên quan đến dinh dưỡng.