Sáng ngày 2/3/2016 Viện Dinh dưỡng quốc gia tổ chức hội thảo khoa học "Khuyến nghị sử dụng sữa và chế phẩm sữa cho người Việt Nam". Đại biểu tham dự bao gồm đại diện vụ cục của Bộ Y tế, Bộ giáo dục đào tạo, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Dinh dưỡng việt nam, chi hội Dinh dưỡng Nhi khoa, Hiệp hội sữa Việt Nam, Hội Tiêu chuẩn và bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam, các cán bộ khoa dinh dưỡng của các bệnh viện: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện 198, bệnh viện 108, Bệnh viện Nội Tiết Trung ương, Bệnh viện Nhi trung ương, Bệnh viện Bỏng quốc gia, bệnh viện Huyết học và truyền máu trung ương, Bệnh viện Thanh Nhàn, bệnh viện E... các trường đại học (Đại học Y Hà Nội, Đại học Kỹ thuật Y tế Hải Dương, Đại học Y Thái Bình, đại học Sư phạm, Đại học Thăng Long, đại học y tế công cộng, cao đẳng y tế Hà đông...), trung tâm y tế dự phòng, trung tâm sức khỏe sinh sản, phòng giáo dục, phòng y tế và một số trường mầm non và tiểu học của quận Hoàn Kiếm, quận Hà Đông, quận Thanh Xuân, huyện Đông Anh và quận Cầu Giấy, các anh chị phóng viên của các cơ quan thông tấn báo chí.
Hội thảo đã đề cập đến thực trạng dinh dưỡng và hậu quả của thiếu canxi đối với sức khỏe. Kết quả qua các cuộc tổng điều tra của Viện Dinh dưỡng từ 1985-2010 cho thấy khẩu phần canxi của người Việt Nam chỉ đạt 500-540mg/người/ngày, mức đáp ứng nhu cầu khuyến nghị canxi của khẩu phần chỉ đạt 50-60%. Nguyên nhân là do thói quen ít sử dụng sữa, chế phẩm sữa và các thực phẩm nguồn gốc thủy sản. Mặt khác, hấp thu và chuyển hóa canxi được xác định trong mối tương quan với phospho, khẩu phần phải có một tỷ lệ thích hợp giữa canxi và phospho thì cơ thể mới hấp thu được tốt cả 2 chất khoáng này. Đối với người trưởng thành tỷ số canxi/phospho khẩu phần nên đạt mức ≥ 0,8. Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ số canxi/phospho của khẩu phần của người Việt Nam trong nhiều năm qua chỉ đạt 0,6-0,7 làm tăng đào thải canxi và ảnh hưởng đến chuyển hóa canxi. Sữa và chế phẩm sữa rất giàu canxi và là nguồn canxi có giá trị sinh học cao. Khuyến nghị sử dụng sữa và chế phẩm sữa cho người Việt Nam nhằm cải thiện tình trạng thiếu hụt canxi, hướng dẫn sử dụng sữa và chế phẩm sữa hợp lý
Sữa là thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao. Trong thành phần của sữa có đầy đủ chất đạm, chất béo, vitamin, chất khoáng giúp cơ thể phát triển toàn diện và khỏe mạnh. Chất đạm (Protein) của sữa rất quý vì thành phần acid amin cân đối và độ đồng hóa cao. Chất béo (Lipid) của sữa có nhiều loại acid béo khác nhau bao gồm acid béo no và không no. Có khoảng 29% acid béo không no có một nối đôi và 6% acid béo không no có nhiều nối đôi và là dung môi hòa tan và tăng khả năng hấp thu các vitamin tan trong chất béo như vitamin A, D, E, K. Sữa có nhiều chất khoáng khác nhau như canxi, đồng, sắt, kẽm, magie, kali, selen... Đặc biệt, sữa có hàm lượng canxi cao, 100ml sữa cung cấp 100-120mg canxi. Canxi trong sữa ở dạng kết hợp với casein, tỷ số canxi/phospho thích hợp nên dễ hấp thu. Sữa chứa rất nhiều loại vitamin như vitamin nhóm B (vitamin B1, B3, B5, B6 và B9…), vitamin C, vitamin D, vitamin E và vitamin K. Đặc biệt có hàm lượng cao vitamin A, vitamin B2 và vitamin B12.
Phân tích 7 nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên có đối chứng và 5 nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng có đối chứng trên trẻ em: Bổ sung sữa đã giúp cải thiện khoảng 0,4 cm/năm. Chiều cao của trẻ em Nhật Bản đã được cải thiện nhờ vào việc đưa sữa vào chương trình bữa ăn học đường Quốc gia. Nghiên cứu cho thấy bổ sung canxi từ sữa và chế phẩm sữa giúp cho sức khỏe xương của người trưởng thành được cải thiện lâu dài hơn so với bổ sung canxi dưới dạng thuốc. Kết quả từ một số nghiên cứu cho thấy sử dụng sữa và chế phẩm sữa làm giảm nguy cơ loãng xương và gãy xương ở phụ nữ tiền mãn kinh.
Một trong số những chế phẩm sữa là sữa chua được chế biến từ sữa bằng cách lên men lactic với các chủng vi khuẩn có lợi cho đường ruột. Là chế phẩm từ sữa nên có đầy đủ thành phần các chất dinh dưỡng của sữa. Ngoài ra có 1 số điểm nổi trội như đường lactose được lên men chuyển thành acid lactic giúp cơ thể hấp thu các chất dinh dưỡng dễ dàng hơn, thích hợp cho người không dung nạp đường lactose. Sữa chua cung cấp cho cơ thể một lượng lớn các vi khuẩn có lợi giúp cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột, bảo vệ hệ tiêu hóa, tăng cường hấp thu các chất dinh dưỡng.
Phô mai là chế phẩm của sữa, được chế biến bằng cách lên men lactic sữa, sau đó tách lấy phần chất đông và ủ lên men, là chế phẩm từ sữa nên phô mai có đầy đủ thành phần các chất dinh dưỡng của sữa nhưng ở đậm độ cao hơn. Hàm lượng canxi trong phô mai cao gấp 3-6 lần sữa dạng lỏng và sữa chua. Chất đạm của phô mai đã được thủy phân một phần nên hấp thu dễ dàng hơn. Phô mai có rất ít đường lactose nên có thể sử dụng cho người không dung nạp đường lactose. Một số nghiên cứu cho thấy lợi ích của phô mai: Những phụ nữ có thai ăn phô mai trong thai kỳ thì con của họ có sức khỏe răng tốt hơn. Phô mai không làm tăng nguy cơ rối loạn chuyển hóa đường máu, mỡ máu. Phô mai còn giúp cải thiện tình trạng mất xương của phụ nữ sau mãn kinh, ngăn ngừa loãng xương và gẫy xương.
Hàng ngày nên sử dụng phối hợp 3 loại sản phẩm sữa để đa dạng hóa sự lựa chọn về khẩu vị, sản phẩm và tránh nhàm chán, để tối ưu hóa các thành phần dinh dưỡng của từng loại sản phẩm và phù hợp khả năng tiêu hóa của người Việt Nam. Nhiều nước trên thế giới như Cộng hòa Pháp, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Úc đã xây dựng và ban hành “Khuyến nghị sử dụng sữa và chế phẩm sữa” hướng dẫn người dân sử dụng phối hợp 3 loại sản phẩm từ sữa là sữa dạng lỏng, sữa chua và phô mai một cách hợp lý để có lợi ích nhất cho sức khỏe.
Sự ra đời của khuyến nghị sử dụng sữa và chế phẩm sữa cho người Việt Nam góp phần thực hiện có hiệu quả mục tiêu của Chiến lược Quốc gia về dinh dưỡng giai đoạn 2011-2020 và Đề án tổng thể phát triển thể lực, tầm vóc người Việt Nam giai đoạn 2011-2030 (Đề án 641) nhằm nâng cao tầm vóc, thể lực và trí tuệ của người Việt Nam. Khuyến nghị sử dụng sữa và chế phẩm sữa cho người Việt Nam là hướng dẫn thực hành thiết thực góp phần thực hiện đúng Nghị định số 100/2014/NĐ-CP các quy định của chính phủ về kinh doanh và sử dụng sản phẩm dinh dưỡng dùng cho trẻ nhỏ để sử dụng sữa và chế phẩm sữa hợp lý nhằm cải thiện mức đáp ứng nhu cầu canxi của khẩu phần, đa dạng hóa sự lựa chọn cho người tiêu dùng, tối ưu hóa các thành phần dinh dưỡng của từng loại sản phẩm và phù hợp với khả năng tiêu hóa của người Việt Nam. Khuyến nghị sử dụng sữa và chế phẩm sữa và chế phẩm sữa cho người Việt Nam nhằm phổ biến tới cộng đồng, giúp người dân hiểu được giá trị dinh dưỡng, vai trò của sữa, sữa chua, phô mai đối với sức khỏe của trẻ em, người trưởng thành, người cao tuổi, phụ nữ có thai và bà mẹ cho con bú.
Khuyến nghị cũng là cẩm nang trong định lượng khẩu phần sữa và chế phẩm sữa cho người Việt Nam hàng ngày thông qua bảng định lượng "đơn vị ăn" về sữa và các chế phẩm sữa sử dụng cho từng độ tuổi, tình trạng sinh lý, cách lựa chọn sữa và chế phẩm sữa cho từng đối tượng khác nhau.